21. juli, 2024

Tijdens het eten ontstaat er een verhitte discussie over honing. Mijn zoon had een bepaald merk honing op het boodschappenlijstje laten zetten, maar kreeg er een andere honing voor terug omdat die de meer dan de helft goedkoper was.

“Dat is helemaal geen echte honing”, antwoordt hij als zijn zus hem vraagt waarom de goedkopere niet goed genoeg is.  “Die komt niet uit Nederland en daar zit allemaal troep in.”

“Jij moet eens ophouden met alles te geloven wat je op internet leest,” snauwt ze om vervolgens haar mobiel er weer bij te pakken en naar de volgende post van influencer X te kijken.

Dit huiselijke tafereel is een mooie illustratie van de paradox waar een journalist vandaag de dag mee te maken heeft. Er ontstaat een hele generatie met een andere informatiebehoefte, die zich het liefst door korte filmpjes op TikTok over de situatie in de wereld laat informeren. Wat begon als een platform voor play-back en dansjes is al lang een andere doelgroep en bestemming gekregen.

Dat de informatiebehoefte aan het wijzigen is werd ook duidelijk tijdens de corona pandemie, toen veel nepberichten opdoken die voldeden aan de behoefte van het publiek om snel en positief geïnformeerd te worden. De maatschappelijke discussie die daardoor ontstond spleet zelfs hele families. “Interesse in nieuw daalt verder, maar is dat een probleem?” is een artikel (NOS, 2014) dat beschrijft dat het percentage Nederlanders dat “buitengewoon” geïnteresseerd is in het nieuws verder is gedaald van 61% naar 49%.

Aan de ene kant wijzigt dus de informatiebehoefte van het publiek terwijl aan de andere kant het vertrouwen in media wankelt door te snel verspreidende desinformatie. Een dilemma dat journalisten onder ogen moeten zien. Zij moeten er door gebruik van nieuwe vormen voor zorgen dat de interesse weer stijgt. 

Journalistiekvormen

Welke vaardigheden en journalistiekvormen zijn tegenwoordig nodig om het juiste nieuws, met de juiste informatie, op de juiste manier en via de juiste kanalen te brengen?  Belangrijk blijft dat een journalist onafhankelijk is en dat er niet wordt getwijfeld aan zijn autonomie. Agendajournalistiek en procesjournalistiek worden bovendien vaak gezien als essentieel voor de journalistieke taakvervulling. Agendajournalistiek helpt bij het onder de aandacht brengen van maatschappelijke problemen die anders misschien niet gezien worden. De procesjournalistiek richt zich op het uitleggen van de achtergronden en de voortgang van nieuwsverhalen wat leidt tot een beter geïnformeerd publiek. 

Maar beide vormen hebben in de tegenwoordige tijd ook hun tekortkomingen, omdat de informatiebehoefte met dank aan de nieuwe kanalen aan het veranderen is. Agendajournalistiek kan, wanneer eenzijdig toegepast, leiden tot partijdige verslaggeving en het groeiend wantrouwen omdat het publiek het gevoel krijgt dat informatie wordt achtergehouden. Naast de journalist bepalen algoritmes op de sociale media tegenwoordig ook al wat iemand te zien krijgt en wat niet. Is het dan nog wel verantwoord om kwesties eenzijdig te belichten. En procesjournalistiek kan door het omvangrijkende karakter om verhalen transparant te maken leiden tot overbelasting van informatie doordat publiek te veel details krijgt. Overbelasting is één van de risico’s wat betreft de nieuwe generatie. Zij zullen sneller afhaken omdat ze gewend zijn geraakt aan TikTok filmpjes die zestig seconden tot drie minuten duren.

Creativiteit

Goede journalisten moet tegenwoordig dus in staat zijn hun creatieve vaardigheden uit te breiden en zo het nieuws en de verslaglegging interessant en vooral aansprekend te houden voor de ontvanger. Innovatieve vertelvormen kunnen daarbij helpen. Zo kan een journalist een podcasts uitbrengen die zich richten op  maatschappelijke onderwerpen die aandacht behoeven. Luisteren is gemakkelijker dan lezen.

In geschreven stukken kunnen ze gebruik maken van datavisualisatie, omdat plaatjes vaak meer zeggen dan honderd worden. Lokale focus in een reportage kan ook bijdragen aan een grotere interesse voor het onderwerp omdat het verhalen betreft van echte mensen. Bovendien geeft je de ontvanger op deze manier een stem. In een tijd dat iedereen mondiger wordt en een stem wil hebben is het enkel zenden geen optie meer.

Daarnaast hebben ze ook een verantwoordelijkheid om op de nieuwe kanalen te publiceren om te voorkomen dat een hele generatie niet of niet juist wordt geïnformeerd.

Journalisten moeten zich tegenwoordig dus eigenlijk richten op een combinatie van kritische analyse, ethische integriteit en daarnaast afdoende digitaal geletterd en creatief zijn om de uitdagingen van de nieuwe kanalen aan te gaan. Het klinkt als een flinke uitdaging, maar geen honing zonder werk en dan het liefst gezuiverd van alle troep.