5. okt, 2018

Zomaar een expert

Dinsdag 2 oktober was ik aanwezig bij de vierde editie van Feest voor de Geest in Breda, een initiatief van Marieke Beekers. Ze nodigt sprekers uit om te komen spreken over een door haar gekozen thema. Hiervoor benadert ze personen die in het verleden indruk op haar gemaakt hebben en haar bijgebleven zijn. Tijdens de uiterst persoonlijke en charmante introductie van elke spreker licht ze haar keuze voor de spreker toe. Op deze manier probeert ze op een laagdrempelige manier mensen te verbinden. Het thema van deze vierde editie was Human & Technology. Een leuk thema dat tot ieders verbeelding spreekt. Het is ook een thema waar iedereen mee te maken heeft en waarover iedereen kan filosoferen. Het programma bestond uit drie sprekers die hun visie over de impact van techniek op de mens presenteerden.

Martijntje Smits begint de avond met de (verrassende) parallel tussen de evolutie van het wezen tot een monster in de Frankenstein roman en de gevaren die ontstaan door “ondoordachte” technische toepassingen. In de roman creëert een (te) slimme Victor Frankenstein een wezen dat hem moet vergezellen in het leven. Frankenstein schrikt echter van de lelijkheid en vlucht. Uiteindelijk wordt het beoogde maatje een monster en vermoorde alle mensen die Frankenstein lief heeft.

Martijntje Smits vindt dat technologische vooruitgang de samenleving dusdanig verandert, dat het politieke aandacht en begeleiding moet krijgen. Experts die de oplossing bedenken hebben deze bagage volgens haar niet, zijn eendimensionaal en gebruiken efficiëntie als excuus voor het implementeren van incomplete oplossingen. Ze gebruikt de vervanging van de baliemedewerker door een praatpaal als voorbeeld. De paal voldoet wellicht wel aan de informatiebehoefte maar glimlacht niet of geef ook geen bemoedigende knikje, terwijl de cosument ook hier behoefte aan heeft. Het emotionele aspect gaat verloren in de oplossing met mogelijk monsterlijke gevolgen. Martijntje Smits pleit derhalve voor de toepassing van “verbeeldingskracht” bij het ontwikkelen van oplossingen zodat de impact en gevolgen beter ingeschat kunnen worden.

Na de muzikale interventie van Dax Andreas op zijn gitaar, zet trendwatcher Sander Duivestein vervolgens uiteen hoe overweldigend de gevolgen van de technologische vooruitgang nu al zijn. Zijn nadruk ligt meer bij de kansen en mogelijkheden en hij gebruikt de eerste technologische wet van historicus Kranzberg als rode draad: technologie is niet goed of slecht; het is ook niet neutraal.

Een robot die in een rap tempo een muur metselt als oplossing voor de versleten ruggen van de huidige bouwvakkers lijkt een goede ontwikkeling. Een robot die met scherp schiet aan het front een uiterst slechte. En waar techniek in eerste instantie werd ingezet om de spierkracht te vervangen vervangt hij ook steeds meer de denkkracht van de mens. Zullen de Europeanen, net als de Aziaten hun virtuele huisdieren gaan uitlaten, knuffelen en cremeren? Zullen leiders zichzelf massaal dupliceren en transformeren naar plekken waar ze het hardste nodig zijn? Wat gaat er allemaal met onze data gebeuren? De verbeeldingskracht die daarvoor nodig is komt in het verhaal van Duivestein van de nieuwe generatie die geboren is met het internet. Zij gaan de gebaande paden verlaten, out of the box denken en buiten de lijnen kleuren. Na een presentatie vol virtuele gadgets speelt Dax weer op zijn houten gitaar en brengt ons zo weer even terug naar het huidige tijdperk.

Ook kunstenaar Bruno van Elshout moet zichtbaar bijkomen van alle mogelijkheden die hem door zijn voorganger geboden werden wanneer hij de vloer betreedt. Zijn ideeën gaan terug naar de mens en staan juist los van techniek. “Stel er zijn geen problemen” en “Wat wil ik” zijn de vragen die in zijn projecten centraal staan. Techniek wordt alleen ingezet wanneer het functioneel is en een instrument om zijn plannen te realiseren. Het project dat het meeste tot mijn verbeelding spreekt is de schematische weergave van de horizon, die hij een jaar lang, elk uur, vanuit dezelfde hoek fotografeerde. Eén van de zijn antwoorden op de vraag “Wat wil ik” is de wens om het programma Zomergasten in 2020 te presenteren. Ter voorbereiding heeft hij gedurende 2018, 144 wezenlijke ontmoetingen. Hij loopt met 144 personen van negen tot vijf over het strand om dit re realiseren. De ontmoetingen worden steeds afgesloten met een zelfportret van het pure gezicht en ontblote nek van de persoon.. Aan het einde van de wezenlijke ontmoetingen worden de foto’s in een boek gepubliceerd.

Afgewisseld met de rustgevenede muziek van Dax, hoorde ik drie verschillende sprekers, in drie verschillende stijlen en met drie verschillende energieën op deze editie van Feest van de Geest. Zo verschillend als ze waren, ze zijn alledrie van toepassing op mijn leven. 

Als volwassen bèta die haar geld verdient in de techniek kan ik niet anders dan meegaan in het scenario van kansen en mogelijkheden die de technologische vooruitgang ons biedt. Wat ben ik blij met een wasmachine. En Google Maps verschaft geeft mij een gevoel van oriëntatie. De techniek mij, mijn tekortkomingen te compenseren; techniek maakt mijn leven comfortabeler; techniek maakt mijn leven anders. Door te appen bel ik een stuk minder, maar ik stuur wel weer vaker een app dan dat ik zou bellen. Niet goed, niet slecht en ook niet neutraal.

Als moeder zie ik echter met lede ogen aan hoe mijn twee kinderen vol overtuiging lijken te leven voor de verleidingen van het internet. Een bron van te veel informatie, een bron van 24/7 entertainment en een bron voor ons onbekende gevaren. Als iets ze niet bevalt dan zoeken ze gewoon verder. En diep in mijn hart zou ik het fijn vinden wanneer ze überhaupt nog zouden kleuren. Voor hen zou ik wel willen aankloppen voor een portie "verbeeldingskracht". Maar wie of wat krijgt die portefeuille dan? En welke is de juiste? Ik kan me verbeelden dat ze buiten de lijntjes gaat kleuren, maar ik kan me ook verbeelden dat ze allebei alsnog op zoek gaan naar een wezenlijke ontmoeting en teruggaan naar de mens. Hopelijk maakt ze dat de menselijke experts die nodig zijn.

Alleen achteraf ben je wijzer en lessons learned zijn er altijd. Toen op de heenweg Google Maps de locatie naar het Feest niet kon vinden waren er nog altijd mensen op straat die mij hielpen. En misschien was het wezen van Frankenstein helemaal geen monster geworden wanneer hij het een glimlach en een bemoedigend knikje had gegund. En terwijl ik dit stuk schrijf zit mijn zoon tegen heug en meug de dagelijkse 15 bladzijdes in zijn C-boek te lezen. “Mamma, snijden alle meisjes zich als ze onzeker zijn?” vraagt hij onschuldig. “Wat een naar boek voor een kind van twaalf”, denk ik. “Kon ik het maar met één druk op de knop deleten.”