21. aug, 2018

Zomaar een stel humeurige haringen

Laatst kwam ik in een fietsenstalling met digitale informatieborden. Deze gaven naast het rijnummer ook de hoeveelheid vrije plekken in de rijen boven en onder weer. Op die bewuste zondag waren er nog heel wat vrije plekken. ‘Wat modern en wat een nuttige informatie’, dacht ik terwijl ik mijn fiets stalde. Maar zou ik deze informatie net zo nuttig vinden op een doordeweekse ochtend? Het aantal staat dan vermoedelijk al vroeg op nul en als je dan verwoede pogingen doet om je fiets te stallen omdat er ook nog een trein gehaald moet worden, kan de informatie behoorlijk irritant zijn of zelfs agressie opwekken. “Waarom zijn er nou nooit genoeg plekken voor al die fietsende ov-reizigers? Zo wordt het reizen met het ov nooit populair.” De juiste informatie verstrekken op het juiste moment is geen sinecure. Daarnaast is het ook maar de vraag of geboden informatie op de juiste manier geïnterpreteerd en toegepast wordt.

Zo observeer ik dat er onder fietsers een nieuwe gradatie van ongehoorzaamheid is ontstaan mede mogelijk gemaakt door extra geboden informatie. Stoplichten voor fietser hebben tegenwoordig een timer,een cirkel van brandende lampjes die één voor één doven zolang het stoplicht op rood staat. Zolang er nog lampjes branden staat het rode commando “wacht” in het midden van de cirkel. Pas nadat het laatste lampje is gedoofd springt het stoplicht op groen en is een vervolg van de tocht veilig. De timer informeert je via de lampjes over de duur van de noodgedwongen stop. Op groen wachten wordt zo wat voorspelbaarder en wellicht ook aangenamer, althans dat was de verwachting.

In tegenstelling tot de theorie vertrekt een groep fietsers al op het moment dat er nog één of twee lampjes branden. Dit lijkt minder ongehoorzaam dan fietsen door regulier rood maar de overtreding is feitelijk dezelfde. Het zijn de dovende lampjes die het vertrek uitlokken; de lampjes bieden extra informatie en dus keuzemogelijkheden naast het rode en groene licht. Blijkbaar vindt de vertrekkende fietser dat de marge tussen veilig en onveilig onnodig ruim gekozen is en waant hij/zij zich al veilig wanneer er nog één lampje brandt. De rest van de weggebruikers staat toch al stil. De fietser vindt het vertrek daardoor legitiem. Wat ik bijzonder vind is dat hij/zij in eerste instantie de keuze maakte om te wachten om vervolgens alsnog door rood te fietsen. En de informatie van een vertrekkende fietser wordt vervolgens weer gebruikt door de groep die volgt als er één schaap over de de dam is.

Opvallend is dat de groep die daadwerkelijk gehoorzaam op groen wacht (nog) kleiner is geworden door de komst van de timer. De bedoeling was de fietser te verleiden tot wachten maar in plaats daarvan maakt de fietser dankbaar gebruik van de extra informatie en creëert zo de achterdeur die een eigen “tussenkeuze” mogelijk maakt. Een publiek figuur heeft zich echter ongeacht de informatiebronnen nog wel aan de regels te houden getuige de tweet over Femke Halsema die een rood stoplicht negeerde op een druk kruispunt in Amsterdam. Helaas is journalist Yelle Tieleman vergeten te vermelden of er een timer aanwezig was bij dit stoplicht. Anders zou Femke in het kader van de handhaving de timer gelijk kunnen afschaffen; had ze één ongehoorzame groep burgers minder.

Wellicht voert de analyse van de timer wat ver maar het is wel een observatie die past in het tijdsbeeld waarin we leven. We laten ons niet de les (meer) lezen en wantrouwen bij voorbaat derden die ons vertellen wat we wanneer waar moeten zien of doen. We gaan op zoek naar een achterdeur zodat we ons net niet hoeven te conformeren aan wat er bedacht is en vinden dit heel legitiem. Informatie overbrengen wordt steeds een grotere uitdaging wanneer het individu het altijd beter weet. Je zou tegenwoordig maar een gids zijn in een bus vol mensen die daar als haringen in een blikken tonnetje zonder achterdeur zitten en gedwongen worden te luisteren naar iemand met een microfoon die ze vertelt wat ze wanneer waar moeten zien. 

(NB Dit was de slotopdracht van de online cursus Blogs schrijven. Op basis van de foto moest ik een column/blog schrijvan van max 750 woorden. Binnen 10 werkdagen krijg ik feedback.)